E00500: Agathangelos' History of Armenia, written in Armenian, in the second half of the 5th c., tells the story, set in the early 4th c., of *Gregory the Illuminator (converter of Armenia, S00251) retrieving the bodies of the virgins *Hripsimē (Armenian virgin and martyr of Roman origin, S00071) and *Gayanē (Armenian martyr and companion of Hripsimē, S00260).

Agathangelos, History of Armenia, 211-225

211-223:
King Trdat is punished for his impiety and for torturing and killing the holy virgins Hripsimē and Gaianē (see E00497). During a hunt he is miraculously turned into a boar. The king's sister, Xosroviduxt has a vision that there will be no cure for the king, unless Gregory the Illuminator is freed from the pit and brought from Aštišat. When the populace hear of the vision, they mock the princess, but she has the same vision five times, with threats that she and the rest of the people will suffer great afflictions unless they free Gregory. As a result, a nobleman called Awtay goes to Aštišat to recover the imprisoned Gregory. The local people do not believe Gregory to be still alive, for he had spent years in the pit. They free him from the pit and take him to Vałaršapat. Eventually the king is cured through Gregory's prayers and turned back into a man.

223:
Իսկ անդէն սկսաւ հարցանել Գրիգորիոս, թէ ո՛ւր եդեալ են մարմինք վկայիցն Աստուծոյ։ Իսկ նոքա ասեն, թէ "Զորո՞ց վկայից ասես"։Եւ նա ասէ. "Որ վասն Աստուծոյն մեռան ի ձէնջ"։ Իսկ նոցա ցուցեալ նմա զտեղիսն: Իսկ նա ընթացեալ ժողովել եւ ամփոփել զմարմինս նոցա ի սպանման տեղեացն, զի կային անդէն։ Եւ տեսին զի զաւրութեանն Աստուծոյ պահեալ էր զմարմինս նոցա. զի այն ինն տիւ էր եւ ինն գիշեր, զի արտաքոյ ընկեցեալ կային մարմինք նոցա, զի ոչ գազանի էր մատուցեալ եւ ոչ շան, քանզի անդէն շուրջ զքաղաքաւն էին, մաւտ ի քաղաքն. եւ ոչ հաւու վնասեալ եւս էր նոցա, եւ ոչ հոտեալ էին մարմինք նոցա։

'Where is this happening? Then Gregory began to ask them where the bodies of the martyrs had been placed. They said: "Of what martyrs are you speaking?" He replied: "Those who died at your hands for their God." Then they showed him the places. And he hastened to bring together their bodies from the places where they had been killed, for they were still lying there, and to enshroud them. They saw that the power of God had preserved their bodies; for it was the ninth day and ninth night that their bodies had been lying outside, and no animal or dog had approached although they were around the city near to it, nor had any bird harmed them, nor did their bodies stink.'

224:
Իսկ նոքա բերին հանդերձս սուրբս պատանաց. բայց երանելին Գրիգորիոս ոչ արժանի համարէր զպատանսն բերեալս թագաւորին, կամ զայլոց մարդկանն. այլ իւրաքանչիւր պատառոտուն հանդերձիւն պատէր զսուրբսն. "Առ անգամ մի, ասէ, մինչեւ լիջիք դուք արժանի պատել զմարմինս նոցա"։ Եւ ամփոփեաց, առ գնաց ի հնձանն, ուր վանքն իսկ լեալ էին նոցա. եւ իւր իսկ վանս անդէն կալեալ՝ աւթեվանս առնէր։ Եւ երանելին Գրիգորիոս զցայգն ամենայն առ Աստուած աղաւթս մատուցանէր նոցա փրկութեան, եւ խնդրուածս առնէր, զի դարձցին եւ ապաշխարութեան հնարս գտանել մարթասցեն։

'Then they brought clean clothes for shrouds. But the blessed Gregory did not consider the shrouds brought by the king worthy, nor those of the other people. But he wrapped each saint in their torn clothing. "For a while," he said, "until you are worthy to wrap their bodies." He enshrouded them, and took them to the vat-store where they had their lodging, and he made it his own dwelling-place. Then the blessed Gregory prayed all night to God for the [Armenians'] salvation, and begged that they might be converted and be able to find a way to repentance.'

225:
Եւ ի վաղիւ անդր թագաւորն եւ նախարարքն եւ մեծամեծ աւագանին խառնաղանճ ամբոխիւն բազմութեամբ եկեալ ի ծունր իջեալ առաջի սրբոյն Գրիգորի եւ առաջի սուրբ ոսկերաց վկայիցն Աստուծոյ՝ խնդրէին եւ ասէին. "Թո՛ղ մեզ զամենայն յանցումն չարեացն, զոր մեք ընդ քեզ արարաք. եւ խնդրեա՛ դու վասն մեր յԱստուծոյ քումմէ, զի մի' կորիցուք"։

'In the morning the king and princes and the great magnates with the mass of the common people came in a crowd and knelt before saint Gregory and before the bones of God's martyrs, and begged: "Forgive us all the evil crimes that we have committed against you. And ask your God on our behalf that we perish not."'

Text: Thomson 1980, 113-118. Translation: Thomson 2010, 275-291. Summary: Nikoloz Aleksidze.